مقدمه: روزي كه به ديدار عباس ملكي در دانشگاه صنعتي شريف رفتيم، هنوز وليعهد عربستان جاي خود را به محمد بن سلمان نداده بود، ولي دانشيار دانشكده انرژي دانشگاه شريف، يك روز پيش از اين وقايع اين ماجرا را پيش بيني كرد و از آغاز يك جراحي گسترده در هيات حاكمه رقيب منطقه‌اي ايران خبر داد. تنها يك روز بعد صحت گفته‌هاي او به اثبات رسيد، با اين وجود او هنوز باور دارد كه هرچه زودتر بايد اختلافات ميان ايران و عربستان كنار گذاشته شود و هنوز هم بايد نسبت به اوپك خوشبين بود. ملكي از ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۷، معاون وزير امور خارجه ايران و از ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۲ عضو هيات مذاكره‌كننده ايران براي پايان جنگ بوده است. او هم‌اكنون رييس موسسه مطالعات درياي خزر، محقق ارشد در پروژه سياستگذاري انرژي، مركز مطالعات بين‌المللي در موسسه تكنولوژي ماساچوست (ام‌اي‌تي) و دانشيار سياستگذاري انرژي، گروه سيستم‌هاي انرژي دانشكده مهندسي انرژي در دانشگاه صنعتي شريف است. او عضو دفتر مشاورت رهبر ايران در امور بين‌المللي نيز بوده است. اينها شمه‌اي از فعاليت‌هاي فردي است كه هم كارشناسي زبردست در حوزه انرژي است و هم ديدي وسيع به مسائل منطقه‌اي و ديپلماتيك دارد. او در شرايطي نسبت به آينده رابطه ميان كشورهاي منطقه به ويژه ايران و عربستان اميدوار است كه شايد كمتر زماني اختلافات تا اين سطح شديد به چشم مي‌آمد. از سوي ديگر هر چند ملكي بيشتر به اردوگاه اصولگرايان نزديك است ولي نسبت به كشمكش‌هاي سياسي كه در حوزه نفت و گاز رخ داده معترض است و خواهان دادن مسووليت‌هاي بيشتر به وزير نفت است. مشروح مصاحبه «اعتماد» با او در پايين آمده است:

مقدمه: دولت دونالد ترامپ در حالی صد روز اول ریاست‌جمهوری‌اش را گذراند که ایران کمتر از موضوعات دیگر در دستور کارش قرار داشت. گرچه از ابتدا نگرانی‌ها درباره ادعای «پاره‌کردن برجام» از سوی او زیاد بود؛ اما در عمل، او در سه‌ماهه اول دولتش در برخی فرصت‌ها موضعش را تکرار کرد «برجام بدترین توافق قرن است»؛ اما ١٠ روز آخر صدروزگی، توافق هسته‌ای را به رده‌های بالای اولویت کاری‌اش ارتقا داد. بعد از انتشار خبر نامه‌ای که وزیر خارجه خطاب به رهبر جمهوری‌خواهان کنگره مبنی بر پایبندی ایران به تعهداتش در برجام نوشت، اخباری منتشر شد که حاکی از دست‌بردن ترامپ در این نامه بود. دونالد ترامپ شخصا دستور داده لحن این نامه تندتر شود و به‌ویژه انتقادهایی از عملکرد منطقه‌ای ایران در آن گنجانده شد. در جدیدترین تصمیم ایالات متحده هم قرار شده چند سازمان زیر نظر شورای امنیت ملی آمریکا، توافق هسته‌ای را بررسی کنند. آنها وعده کرده‌اند این بررسی‌ها تا ٩٠ روز به نتیجه برسد. با این حساب، می‌توان گفت شش ماه از دولت ترامپ می‌گذرد و آنها تصمیم خوفناکی درباره برجام نخواهند گرفت. تنها می‌ماند موعد ٢٩ اردیبهشت که ترامپ باید فرمان تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید کند؛ از قضا، در این روز قرار است انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران برگزار شود و امضانکردن فرمان تمدید از سوی ترامپ، می‌تواند در عمل زیر‌توافق‌زدن باشد. اگرچه این احتمال ضعيف به نظر می‌آید؛ اما بدون شک، دیپلمات‌ها و سکان‌داران دستگاه دیپلماسی مراقب تک‌تک حرکات رقیب در رینگ هستند. آنچه را در صد روز دولت دونالد ترامپ در واشنگتن گذشت، در گفت‌وگو با عباس ملکی ، استاد دانشگاه شریف و معاون اسبق وزیر خارجه در دوران وزارت علی‌اکبر ولایتی، بررسی کرده‌ایم.

اشاره: ايران در انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا به موضوعي مهم تبديل شده‌؛ اتفاقي كه پيش‌از‌اين ‌هم سابقه داشته ‌است. سوابق آن‌ هم براي نامزدهاي پيشين كم‌هزينه نبوده؛ مثل ماجراي گروگان‌گيري سفارت آمريكا در تهران كه منجر به شكست رئيس‌جمهوري در دور دوم انتخابات شد. عباس ملکی ، ديپلمات سابق و استاد دانشگاه شريف به واسطه سال‌ها حضور و تحصيل و تحقيق در مؤسسه تكنولوژي ماساچوست، سيستم سياسي آمريكا را خوب مي‌شناسد. سؤال اصلي ما در اين گفت‌وگو تأثيرگذاري انتخابات آمريكا بر ايران بود. عباس ملكي، دیپلمات و استاد دانشگاه و معاون امور بین‌الملل مرکز تحقیقات استراتژیک و عضو پیوسته رابرت ویلهلم مرکز مطالعات بین‌المللی مؤسسه تکنولوژی ماساچوست بوده است. او از ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۷، معاون وزیر امور خارجه ایران و از ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۲ عضو هیأت مذاکره‌کننده ایران برای پایان جنگ بوده ‌است. او هم‌اکنون استاد دانشگاه شريف و دانشيار سياست‌گذاري انرژي در دانشگاه صنعتی شریف است. او معتقد است، بعيد است دولتي با انعطاف دولت باراك اوباما در واشنگتن بر سر كار بيايد.

مقدمه: در رقـابـت‌هـاي انتخـابات رياست‌جمهوري ايالات متحده در موضوع سياست خارجي از جمله مهم‌ترين مباحثي كه در آن به خوبي نمايان بود و مورد بحث قرار گرفت، اختلافات امريكا با روسيه و همچنين اجراي برجام از سوي اين كشور پس از باراك اوباما بود. حالا دونالد ترامپ به‌‌عنوان پيروز انتخابات و رييس‌جمهور منتخب ايالات متحده در روز بيستم ژانويه سوگند ياد مي‌كند و رسما رهبري امريكا در كاخ سفيد را در دست مي‌گيرد. اما پيش از ورود ترامپ در اتاق بيضي‌شكل سوال‌هاي فراواني درخصوص آينده دولت جديد امريكا مطرح است. از جمله آن مي‌توان به شعار نزديكي امريكا به روسيه در دولت دونالد ترامپ اشاره كرد كه در دوره مبارزات انتخاباتي يكي از اصلي‌ترين شعارهاي او به شمار مي‌آمد. او كه ركس تيلرسون مديرعامل شركت نفتي اكسون موبيل را به عنوان نامزد پست وزارت امورخارجه معرفي كرده نزديكي فراواني به روسيه دارد و اميد فراواني را در راستاي بهبود روابط مسكو و واشنگتن به وجود آورده و بسياري را نيز در محافل داخلي امريكا نگران كرده است. از طرفي ديگر انتشار گزارش سيا مبني بر دخالت روسيه در نتيجه انتخابات امريكا نيز موجب شده تا يك بي‌اعتمادي جدي در ميان نخبگان و حتي مردم امريكا عليه روسيه ايجاد شود. از سويي ديگر بحث ايران و اجراي برجام از ديگر مباحث عمده‌اي است كه بسياري از آينده آن نگران هستند. از همين رو گفت‌وگويي داشتيم با عباس ملكي معاون سابق وزارت امورخارجه و درخصوص ابهامات جدي در مورد آينده دولت دونالد ترامپ در رابطه با روسيه و ايران را مورد بررسي قرار داديم.

مقدمه: «ما را هم از اين نمد کلاهي است؟» در داخل و خارج از ايران از افراد و گروه‌ها و کشورها عده‌اي با اين نوا به دنبال بافتن کلاهي براي خود از برجام هستند و دسته‌اي ديگر دست به کمان برده و برجام را مي‌نوازند. دسته سومي ‌نيز که غالب جامعه ايران را تشکيل مي‌دهند، انتظار تغييري در معيشت خود را در ازاي برجام مي‌کشند. در ميان اين کشمکش‌ها و در دل آشوب‌هاي خاورميانه به سراغ يکي از ديپلمات‌هاي قديمي‌و با تجربه رفته‌ايم تا بپرسيم از اين نمد چه کلاهي نصيب ايران خواهد شد؟ دکتر عباس ملکي که از سمت‌هاي طويل خود دست کشيده و اتاق کوچک و ساده خود در طبقه سوم دانشکده مهندسي انرژي دانشگاه شريف و فعاليت‌هاي پژوهشي را به پست‌هاي اجرايي ترجيح داده است، در ميان کوه کتاب‌هايش مقابل ما مي‌نشيند و با عجله پرسش‌هاي شفقنا را پاسخ مي‌دهد. معاون اسبق وزير امور خارجه ايران با وجود علاقه‌اش به آسياي مرکزي و قفقاز و تمايل به فعاليت بيشتر ايران در اين مناطق، سياست منطقه‌گرايي دولت را سياست درستي در مجموعه ديپلماسي ايران مي‌داند، اما در عين حال تاکيد مي‌کند که ايران نبايد تعهدات بيشتري دهد. معاون سابق امور بين‌الملل مرکز تحقيقات استراتژيک که معتقد است حضور پايگاه‌هاي نظامي‌ آمريکا، بزرگترين تهديد ايران در منطقه است، فکر نمي‌کند که آمريکا کاملا از خاورميانه بيرون رود و با تأسف، تنها نتيجه اعلام انتقال نيروهاي آمريکايي به آسياي جنوب شرقي را باز شدن پاي انگلستان، فرانسه و روسيه به خاورميانه عنوان مي‌کند. ملکي که پيش از اين عضو دفتر مشاوران رهبر ايران در امور بين‌الملل نيز بوده است، با اعتقاد بر اينکه ايران با برجام، روابط خود را با اروپا به صورت عادي برگرداند و با آمريکا نيز به حدي رسيده‌ايم که تنش بيش از اين نخواهد بود، مي‌گويد: اگر مي‌شد جلوي حمله به سفارت عربستان را گرفت، در آن زمان ايران بدون هيچ هزينه‌اي کار برجام را به نهايت رسانده بود. در گذشته به سفارت انگلستان و دانمارک حمله شد، همين اقدام دستگيري و محکوميتي که اين بار انجام شد، بايد در آن زمان انجام مي‌شد. دکتر عباس ملکي در اين گفت‌وگو به پرسش‌هاي شفقنا درباره روابط بين‌المللي ايران در دوره پسابرجام، فرصت‌ها و تهديد‌هاي پيش رو و اولويت‌هاي ايران در اتخاذ ديپلماسي پاسخ داده است.